“The power of the image lies in the image itself and not in its story. It is in the nature of the mind to want to know: it needs stories, labels, logical correlations. But when we think we know, we lose the meaning.”

I had gone down to Piraeus. It was early December but the weather was still very good. Even though I had now been in Greece for about a year, I kept forgetting that I had moved, often giving people my parents’ address by mistake, just by force of habit. So that Saturday, when I visited the family home, a stone’s throw from my beloved port, I found a book waiting for me to accompany my afternoon walk by the sea. Haris Kakarouhas’ collection of photographs, Natural Presence, is an album of portraits and landscapes that have the magical ability to tame the most unbridled spirit and embolden the meekest soul. The person on the cover speaks to you, inviting you on a journey that will tell a different story on each occasion, depending on whose hands are turning the pages; a journey of investigation, a path to recognition, or an inquest into the soul’s identity. I realised that my walk along the rocky shore was just what I needed to get started. With a long career as a photographer, a recipient of prizes, awards, and recognition in Greece and abroad, Haris Kakarouhas has brought together more than ten years’ work in this book. The people are familiar, they are like us. They do not pose, but stand for a second, as long as it takes for the shutter to be pressed, and gain a perpetual motion through the static image. He is a humanist photographer, observing the human gaze and detecting, I would say, human power. Through the pairs of photographs in Natural Presence, he connects human beings with their birthplace, the earth. I had the pleasure of meeting him in person at the opening of an exhibition at Luminous Eye, a photography gallery also embarking on its first publishing venture with this book.

Good afternoon Haris! I’m so pleased to be interviewing you for Art Harbour.

Good afternoon Eliza, the pleasure is all mine.

I’m holding in my hands the wonderful and beautifully produced photography album Natural Presence. Where did the need to create it come from?

Quite simply, from my love for the images. I essentially started it after a period of five years when my camera was in the cupboard and I was looking for real answers to who I am and what I’m really doing with my photography. So, as I started rediscovering photography from the beginning, one of the first things I photographed was people I knew, people who were on the same journey of discovery as me, I mean, not as a new project but because that was my life. In natural environments, since that’s where spiritual communities and schools are found. That explains the portraits. Later on, work that I was doing with the Ministry of the Environment and the National Tourism Organisation gave me the opportunity to collect landscapes from Greece but also from places with a unique identity, such as Iceland or the Himalayas. At some point, some of the portraits ended up next to some of the landscapes, forming pairs that I liked, and that’s how the idea of the book came about. The finished result is what you’re holding in your hands. All that took about twelve years.

What about your photographic journey? What are the milestones there

I bought my first camera with a small bursary that I got in my first year at the Technical University. I didn’t have a clue about photography; only what I knew from the movies I’d grown up with. They were my first love from the age of seven, and then painting. Photography was like a cross between the two. I had suddenly found a game that made me see and discover worlds that had been invisible to me up until then. It was fun, play, exploration. I learned the technical aspects from books and from experience. I didn’t have a clue about theory. And I didn’t want to; I was having a good time without it. You might call this the age of innocence. It came to an end when I became disillusioned with cinema (since I had no money) and decided to become a photographer. So I joined a photography group where they also offered lessons. There I learned an intellectual way of approaching the process of photography, one that leads to a mechanical reproduction of the image. There were good and bad photographs and photographers of all ages, and you had to acquire a theoretical knowledge to understand photography. There was no room for fun, because now I had to make an effort, to learn, and to show everyone else that I was a photographer too. At some point, with hard work, I met with some success, with international awards and recognition. Then I understood that recognition is nice but it doesn’t make you a better person or a better photographer and it doesn’t give you anything substantial. And the main question of what on earth I was really doing, what it was that I was offering the world, remained unanswered. And then there followed the five-year quest during which my camera was in the cupboard. In the end – although there is no end – the fun returned, photography was play again, and exploration. As it was in the age of innocence but with one essential difference: now I had a conscious relationship with myself, the equipment, and the process.

What is the first thing you notice in a person? The thing that makes you say “I want to photograph you!”

Sometimes it’s their eyes, sometimes their movement, or the aura around them. Most of all, I think it’s a feeling that the person is ready to embark on this journey with me.

How do you match the landscapes to each person?

For me, curating is a matter of energy. So what brings a landscape and a person together is when they give off the same or similar energy. That translates into a common feeling, for example tenderness, sweetness, solidity, strength, an ethereal feeling, and so on.

In Natural Presence, the people are indeed natural. They don’t pose, they’re real, just like the places that accompany them (or maybe it should be the other way round: the people accompany the landscapes). Do all the photographs involve some staging? What is the ideal outcome that you hope to capture as a photographer, if there is one

All photographs are staged since they offer only a selected part of the whole and another way of seeing the world. However, for me, the staging is created by the innocence of the look and not by some idea or logical finding. And when I say the innocence of the look, I mean that I don’t “make” the photograph. Wherever my eye is excited by something, I press the shutter and move on. The photograph just happens. It is the visual manifestation of the way I live my life, the mirror of my inner world. And I no longer have ideal outcomes; the only thing that interests me is to be in the reality, to be connected to the core of my existence. Then there will be images that reflect this reality. They are the ones that have meaning for me and that I think are worth seeing.

Which portrait in the book means the most for you?

I love them all equally, because the encounters with the people in the book, even though they were all different, were equally beautiful and important. Now, to be absolutely honest, I probably do have a soft spot for some more than others, but you will allow me to keep that to myself.

Of all the portraits, the one that fascinated me the most and that I returned to again and again was that of Lavania, the dark-haired woman from Lesbos (August 2011). What’s the story behind this extremely powerful photograph?

The power of the image lies in the image itself and not in its history. It is in the nature of the mind to want to know: so it needs stories, labels, logical correlations. But when we think we know, we lose the meaning. The meaning that floods through us when we look into the eyes of someone we love or at a picture that moves us. So to avoid the risk of you forgetting the meaning, I’m sure you’ll forgive me if I keep the story of the picture for me and Lavania. In any case it only concerns the two of us.

Following your two previous books, In the Paths of Time, and Suspended Time, comes Natural Presence, where time seems to stand still, the people bear witness to a nostalgia, and the element of memory is very pronounced both in the gaze and in the landscape (in a magical way all the places seem familiar, like the people) and the colour palette gives the individual the opportunity to blend in with the environment. How far is man detached from nature and his own nature?

As long as man stands apart from the existence that surrounds him, he stands apart from nature, but also from his own nature. Enclosed in the loneliness of his armour, which he calls his personality, he becomes destructive in his anxiety for control, since he feels cut off from everything. And we only realise this when we get a taste of reality. When we get a taste of the truth within us. Then we will be present in ourselves. In the fixed eternity of now, open and in flux, in a union with existence. Our true person emerges from the void that we perceive when we meet our own self. A void that mysteriously transforms into a womb. It is something that cannot be described in words or approached with logical inference.

At the end, there is a conversation between you and the curator of the Photography Museum of Thessaloniki, Iraklis Papaioannou. At some point you say, “for the next five years I left my camera in the cupboard”. What were those five years without the click of the shutter like?

Those were the years when I was trying to understand the process of photography in depth. Why do we see differently? Why do we respond to images in a different way? Why couldn’t the intellectual know-it-alls of my acquaintance create a substantial work of photography however hard they tried? Where is the truth in a portrait? These were the years when, at the same time as studying academically, I was also studying various kinds of art therapy and humanistic psychotherapy. At the end of this period I had a PhD in photography and a degree as a therapist. But the important thing was that I was another person. The word “therapist” doesn’t mean someone with a knowledge of healing techniques, but someone who can be absolutely accepting of and loving towards another human being. And of course, that first of all has to apply to yourself. So I rediscovered the fun and spontaneity of the age of innocence, combined with the knowledge and experience of the following years. And as I said before, this was the start of a new era for me, the era of a conscious relationship with artistic creation.

Luminous Eye is a brand-new space that has already made a dynamic start with its first exhibition, presentations, and discussions. What is its aim? How has the public responded?

I don’t know if we have an aim. We created a space to share the pleasure we get from photography through exhibitions, talks, presentations, workshops, books and whatever else we might want to put on. A space that is open to everyone, free, spontaneous, playful and friendly. And from what it seems so far, lots of our friends were looking for something like that as well. So we’re very pleased.

Thank you very much for your time and for the conversation. Good luck!

Thank you for your interest and for your kind words.

My walk is nearly over. I have returned many times to places where I would like to stand, touch the earth, play with stones, or simply stretch out my arms, parallel to the ground and, with my eyes closed, feel the wind blow. And also to people, with a smile, a hug, or a touch of the hand. I had hoped that my conversation with Haris would be enlightening in terms of the mystery surrounding moments, places and looks, but instead, the mystery of the images is even greater as a veil of tranquillity and acceptance has been drawn over each one. I open the album and again see the image of the dark-haired woman from Lesbos, wearing the green cardigan. I would like to be that woman, to be her exactly at that moment in front of the lens, on the beach, next to the rocks, with my bare feet in the sea. I think that, as Haris told me, the mind really does have a tendency to wander, to make up stories, to look for something more. But the magic doesn’t always lie in the story; it often lies in the power of the moment.

“Η δύναμη της εικόνας βρίσκεται στην ίδια την εικόνα και όχι στην ιστορία της. Το μυαλό μας θέλει από τη φύση του να γνωρίζει: έτσι χρειάζεται ιστορίες, ετικέτες, λογικούς συσχετισμούς. Αλλά νομίζοντας ότι γνωρίζουμε, χάνουμε το νόημα.”

Είχα κατέβει στον Πειραιά. Είχε τόσο καλό καιρό ακόμη αρχές του Δεκέμβρη. Παρά το ότι βρισκόμουν έναν περίπου χρόνο πλέον στην Ελλάδα, είχα ξεχάσει κιόλας πώς είχα αλλάξει σπίτι, δεν έμενα πια δυο βήματα από το λιμάνι. Πολλές φορές όμως έδινα την παλιά μου διεύθυνση κατά λάθος, έξις δευτέρα φύσις, που λέμε. Έτσι, εκείνο το Σάββατο που επισκέφτηκα το αγαπημένο μου λιμάνι και το πατρικό μου, βρήκα να με περιμένει ένα βιβλίο που συντρόφευσε τον μεσημεριανό μου περίπατο δίπλα στη θάλασσα… Το φωτογραφικό βιβλίο του Χάρη Κακαρούχα, Natural Presence, είναι ένα λεύκωμα με πορτρέτα και τοπία με τη μαγική ιδιότητα να εξημερώσουν και την πιο αχαλίνωτη ψυχή, μα και να εξαγριώσουν τις πιο πράες υπάρξεις. Η φιγούρα του εξωφύλλου σού μιλά, σε εισάγει στο ταξίδι που θα επακολουθήσει, και κάθε φορά λέει μια διαφορετική ιστορία, ανάλογα με τα χέρια που αγγίζουν το χαρτί. Ένα ταξίδι αναζήτησης, μία πορεία προς την αναγνώριση, μία αυτοψία ταυτοποίησης ψυχής, μού έδωσε να καταλάβω ότι η βόλτα μου στα βράχια της Πειραϊκής ήταν αυτό ακριβώς που χρειαζόμουν για να ξεκινήσω. Με μακρά πορεία στον χώρο, βραβεία, και αναγνώριση στην Ελλάδα και το εξωτερικό, ο Χάρης Κακαρούχας αποτύπωσε περισσότερα από δέκα χρόνια δουλειάς σε αυτό το φωτογραφικό λεύκωμα. Άνθρωποι οικείοι, άνθρωποι δικοί μας, δεν ποζάρουν, αλλά στέκονται για ένα δευτερόλεπτο, όσο χρειάζεται ένα κλικ, και κερδίζουν μία αέναη κίνηση μέσα από τη στατικότητα της εικόνας. Πρόκειται για έναν φωτογράφο ανθρωπιστή, παρατηρητή της ανθρώπινης ματιάς και ανιχνευτή, θα έλεγα εγώ, της ανθρώπινης δύναμης. Μέσα από τα φωτογραφικά ζεύγη που παρουσιάζονται στο βιβλίο του, Natural Presence, συνδέει τον άνθρωπο με τη γεννέτηρά του, τη γη. Είχα τη χαρά να τον γνωρίσω προσωπικά στα εγκαίνια της πρώτης φωτογραφικής έκθεσης στην γκαλερί Luminous Eye, η οποία μάλιστα κάνει το πρώτο της εκδοτικό εγχείρημα με το συγκεκριμένο φωτογραφικό λεύκωμα.

Καλησπέρα Χάρη! Χαίρομαι πολύ που είσαι μαζί μας στο ART.harbour.

Καλησπέρα Ελίζα, η χαρά είναι και δική μου.

Έχω στα χέρια μου το υπέροχο και τόσο προσεγμένο φωτογραφικό λεύκωμα Natural Presence. Τι γέννησε την ανάγκη για τη δημιουργία του;

Πολύ απλά η αγάπη για τις εικόνες. Ξεκίνησε ουσιαστικά αμέσως μετά την πενταετία όπου η μηχανή ήταν στο ντουλάπι και ‘γω έψαχνα ουσιαστικές απαντήσεις για το ποιός είμαι και τi αληθινά κάνω με τη φωτογραφία. Ξαναβρίσκοντας, λοιπόν, τη φωτογραφία από την αρχή, άρχισα να φωτογραφίζω ανάμεσα στα άλλα τους ανθρώπους μου, αυτούς δηλαδή που βρίσκονταν στην ίδια “εσωτερική” αναζήτηση, όχι σαν ένα καινούργιο project αλλά γιατί αυτή ήταν η ζωή μου. Σε φυσικό περιβάλλον, αφού πνευματικές κοινότητες και σχολεία βρίσκονται στη φύση. Αυτά για τα πορτρέτα. Λίγο αργότερα, και με την ευκαιρία της δουλειάς που έκανα για το Υπουργείο Περιβάλλοντος και τον ΕΟΤ, συλλέγω τοπιογραφίες από την Ελλάδα αλλά και μέρη στο εξωτερικό που είχαν μια ξεχωριστή ταυτότητα, όπως η Ισλανδία ή τα Ιμαλάϊα. Κάποια στιγμή, μερικές φωτογραφίες από την πρώτη κατηγορία “πέφτουν” από τύχη δίπλα σε μερικές από τη δεύτερη. Σχηματίζονται, λοιπόν, ζεύγη που μου αρέσουν και έτσι γεννιέται η ιδέα του βιβλίου. Τη συνέχεια την κρατάς στα χέρια σου. Όλο αυτό κράτησε περίπου δώδεκα χρόνια.

Ποια είναι η φωτογραφική σου διαδρομή και ποια τα milestones σε αυτήν;

Αγοράζω την πρώτη φωτογραφική μηχανή με μια μικρή υποτροφία που πήρα στο πρώτο έτος του Πολυτεχνείου. Δεν έχω ιδέα για τη φωτογραφία, ό,τι ξέρω γι’ αυτήν είναι από τον κινηματογράφο που μεγάλωσα μαζί του. Είναι ο μεγάλος μου έρωτας από την ηλικία των επτά, και μετά η ζωγραφική. Κάπου ανάμεσα στα δύο προέκυψε η φωτογραφία. Βρήκα ξαφνικά ένα παιχνίδι που με βάζει στη διαδικασία να βλέπω, να ανακαλύπτω κόσμους αθέατους μέχρι τότε. Ήταν χαρά, παιχνίδι, εξερεύνηση. Τα τεχνικά τα έμαθα από τα βιβλία και την εμπειρία. Από θεωρία δεν είχα ιδέα και δεν ήθελα να έχω, περνούσα καλά και χωρίς αυτήν. Αυτή θα την ονόμαζα εποχή της αθωότητας. Αυτή τελειώνει όταν απογοητευμένος από τον κινηματογράφο (μια που δεν είχα τα χρήματα) αποφασίζω να γίνω φωτογράφος. Και πηγαίνω σε μια φωτογραφική ομάδα που κάνουν και μαθήματα. Εκεί μαθαίνω έναν διανοητικό τρόπο προσέγγισης της φωτογραφικής διαδικασίας (είναι αυτός που οδηγεί στη μηχανική αναπαραγωγή της εικόνας). Η φωτογραφία είναι καλή ή κακή, οι φωτογράφοι μεγάλοι και μικροί και πρέπει να αποκτήσεις θεωρητικές γνώσεις για να καταλάβεις τη φωτογραφία. Η χαρά έχει πάει περίπατο, γιατί τώρα πρέπει να προσπαθήσω, να μάθω, και να αποδείξω στους άλλους ότι είμαι και εγώ φωτογράφος. Η επιτυχία έρχεται κάποια στιγμή (με σκληρή δουλειά) με διεθνή βραβεία και αναγνώριση. Εκεί καταλαβαίνω ότι η αναγνώριση καλή είναι, αλλά δε σε κάνει καλύτερο άνθρωπο ούτε καλύτερο φωτογράφο, ούτε σου δίνει κάτι ουσιαστικό. Και το ουσιώδες ερώτημα τι στο καλό κάνω πραγματικά, τι είναι αυτό που προσφέρω στον κόσμο, παραμένει αναπάντητο. Έτσι, ακολουθεί η πενταετής έρευνα που αναφέρω πιο κάτω με τη μηχανή στο ντουλάπι. Στο τέλος της (που δεν έχει τέλος) η χαρά επανέρχεται, η φωτογραφία είναι ξανά παιχνίδι και εξερεύνηση. Είναι όπως στην εποχή της αθωότητας με μια ουσιώδη διαφορά: τώρα έχω συνειδητή σχέση με τον εαυτό μου, το μέσο, και τη διαδικασία.

Ποιο είναι το πρώτο πράγμα που παρατηρείς σε ένα πρόσωπο; Αυτό που θα σε κάνει να πεις “θέλω να σε φωτογραφίσω!”;

Μερικές φορές είναι τα μάτια, άλλες η κίνηση ή η αύρα γύρω του. Πιο πολύ νομίζω είναι η αίσθηση ότι αυτό το πρόσωπο είναι έτοιμο να μπεί σ’ αυτό το ταξίδι μαζί μου.

Πώς συνδυάζεις τα τοπία με το κάθε πρόσωπο;

Η επιμέλεια για μένα είναι υπόθεση “ενέργειας”. Έτσι, αυτό που φέρνει τοπίο και πρόσωπο δίπλα-δίπλα είναι η κοινή, η κοντινή ενεργειακή συχνότητα που εκπέμπουν. Αυτό μεταφράζεται σε κοινό αίσθημα, π.χ. τρυφερότητα, γλυκύτητα, στιβαρότητα, δύναμη, αέρινη αίσθηση κ.ο.κ.

Στο λεύκωμα Natural Presence τα πρόσωπα είναι πράγματι φυσικά, δεν ποζάρουν, είναι αληθινά, όπως ακριβώς και τα μέρη που τα συνοδεύουν (ίσως βέβαια, να γίνεται και το αντίστροφο, τα πρόσωπα να συνοδεύουν τα τοπία). Υπάρχει σκηνοθεσία πίσω από την κάθε φωτογραφία; Ποια είναι η ιδανική μορφή που στοχεύεις ως φωτογράφος να αποθανατίσεις – αν υπάρχει;

Κάθε φωτογραφία είναι μια σκηνοθεσία, αφού προτείνει ένα επιλεγμένο μέρος του όλου και έναν άλλον τρόπο να δεις τον κόσμο. Ωστόσο, σε μένα τη σκηνοθεσία τη δημιουργεί η αθωότητα του βλέμματος και όχι κάποια ιδέα η λογικό εύρημα. Και όταν λέω αθωότητα του βλέμματος εννοώ ότι δεν “κάνω” τη φωτογραφία. Εκεί που η ματιά μου θα σταθεί εκστατικά θα κάνω κλικ και θα συνεχίσω. Η φωτογραφία απλά συμβαίνει. Είναι η οπτική υλοποίηση του τρόπου που ζω την ύπαρξη, είναι ο καθρέφτης του εσωτερικού μου κόσμου. Και δεν έχω πια ιδανικά, το μόνο που με ενδιαφέρει είναι να βρίσκομαι στην πραγματικότητα, να είμαι δηλαδή σε σύνδεση με τον πυρήνα της ύπαρξής μου. Τότε θα συμβούν εικόνες που θα καθρεφτίζουν αυτήν την πραγματικότητα. Είναι αυτές που έχουν νόημα για ‘μένα και νομίζω ότι αξίζει να ιδωθούν.

Μέσα σ’ αυτήν τη δουλειά, υπάρχει κάποιο πορτρέτο που ξεχωρίζει για σένα;

Όλα είναι εξίσου αγαπημένα, γιατί οι συναντήσεις με τους ανθρώπους του βιβλίου αν και διαφορετικές, ήταν εξίσου όμορφες και σημαντικές. Τώρα για να είμαι απολύτως ειλικρινής, νομίζω ότι έχω κάποιες αδυναμίες, αλλά θα μου επιτρέψεις να τις κρατήσω προσωπικές.

Από όλα τα πορτρέτα, αυτό που με μαγνήτισε περισσότερο και γύριζα ξανά και ξανά τις σελίδες για να επανέλθω σε αυτό, ήταν της Λαβάνιας, της μελαχρινής γυναίκας από τη Λέσβο (8/2011). Ποια είναι η ιστορία πίσω από αυτήν την τόσο δυναμική φωτογραφία;

Η δύναμη της εικόνας βρίσκεται στην ίδια την εικόνα και όχι στην ιστορία της. Το μυαλό μας θέλει από τη φύση του να γνωρίζει: έτσι χρειάζεται ιστορίες, ετικέτες, λογικούς συσχετισμούς. Αλλά νομίζοντας ότι γνωρίζουμε, χάνουμε το νόημα. Το νόημα που μας πλημμυρίζει όταν κοιτάμε στα μάτια τον άνθρωπο που αγαπάμε ή μια εικόνα που μας συγκινεί. Για να μην κινδυνέψεις, λοιπόν, να ξεχάσεις το νόημα, θα με συγχωρέσεις, αλλά θα κρατήσω την ιστορία της εικόνας για μένα και τη Λαβάνια. Έτσι κι αλλιώς μόνο εμάς τους δύο αφορά.

Μετά τα δύο προηγούμενα λευκώματα, Στα μονοπάτια του χρόνου και Μετέωρος χρόνος, έρχεται το Natural Presence, όπου ο χρόνος μοιάζει να σταματά, τα πρόσωπα μαρτυρούν μια νοσταλγία, το στοιχείο της μνήμης είναι πολύ έντονο στο βλέμμα και στο τοπίο – με έναν μαγικό τρόπο, όλα τα μέρη μοιάζουν οικεία, όπως και τα πρόσωπα – που μέσω της χρωματικής παλέτας δίνεται στο άτομο η ευκαιρία να αφομοιωθεί με το περιβάλλον. Πόσο μακριά είναι ο άνθρωπος από τη φύση και τη φύση του;

Όσο ο άνθρωπος στέκει χωριστά από την ύπαρξη που τον αγκαλιάζει, στέκει χωριστά από τη φύση, αλλά και από τη φύση του. Κλεισμένος στη μοναξιά της πανοπλίας του (που ονομάζει προσωπικότητα) καταστρέφει στην αγωνία του για έλεγχο, μια που νιώθει αποκομμένος από το όλο. Και αυτό μπορούμε να το αντιληφθούμε μόνο όταν πάρουμε μια γεύση πραγματικότητας. Όταν πάρουμε μια γεύση της αλήθειας εντός μας. Τότε θα σταθούμε παρόντες στον εαυτό μας. Στην κάθετη αιωνιότητα του τώρα, ανοιχτοί και σε ροή, σε ενότητα με την ύπαρξη. Το αληθινό μας πρόσωπο ανασύρεται μέσα από την κενότητα που αντικρίζουμε όταν συναντάμε τον ίδιο μας τον εαυτό. Μια κενότητα που μυστηριωδώς μετατρέπεται σε μήτρα ζωής. Είναι κάτι που δεν περιγράφεται με λόγια ούτε προσεγγίζεται με τη λογική συνεπαγωγή.

Στο τέλος, συμπεριλαμβάνεται μια συνομιλία σου με τον επιμελητή του Μουσείου Φωτογραφίας της Θεσσαλονίκης, Ηρακλή Παπαϊωάννου. Σε κάποιο σημείο αναφέρεις “τα επόμενα πέντε χρόνια άφησα τη φωτογραφική μηχανή στο ντουλάπι”. Πως ήταν αυτά τα 5 χρόνια χωρίς το φωτογραφικό κλικ;

Ήταν τα χρόνια που προσπάθησα να κατανοήσω σε βάθος τη φωτογραφική διαδικασία. Γιατί όλοι βλέπουμε διαφορετικά, γιατί ανταποκρινόμαστε στις εικόνες με διαφορετικό τρόπο, γιατί οι διανοούμενοι ξερόλες της φωτογραφίας που ήξερα δεν μπορούσαν να δημιουργήσουν ένα ουσιαστικό φωτογραφικό έργο όσο και αν προσπαθούσαν; Που βρίσκεται η αλήθεια ενός πορτρέτου; Ηταν τα χρόνια που παράλληλα με τις ακαδημαϊκές, έκανα σπουδές σε διάφορα είδη art therapy και ανθρωπιστικής ψυχοθεραπείας. Το τέλος αυτής της περιόδου με βρίσκει με ένα διδακτορικό στη φωτογραφία και πτυχίο θεραπευτή. Αλλά το σημαντικό είναι οτι είμαι ένας άλλος άνθρωπος. Ο όρος “θεραπευτής” δεν αναφέρεται σε κάποιον που έχει γνώση τεχνικών θεραπείας, αλλά σε κάποιον που μπορεί να σταθεί απολύτως δεκτικά, αγαπητικά, μπροστά σε ένα άλλο ανθρώπινο ον. Και βέβαια για να το κάνει αυτό πρέπει πρώτα να το έχει κάνει για τον εαυτό του. Ξαναβρίσκω έτσι τη χαρά και τον αυθορμητισμό της εποχής της αθωότητας συνδυασμένο με τη γνώση και την εμπειρία των επόμενων χρόνων. Και όπως προανέφερα, ξεκινάει μια καινούργια εποχή για μένα, η εποχή της συνειδητής σχέσης με την καλλιτεχνική δημιουργία.

Η Luminous Eye είναι ένας πολύ φρέσκος χώρος, που έχει κιόλας ξεκινήσει μια δυναμική πορεία με την πρώτη έκθεση, παρουσιάσεις, συζητήσεις. Ποια είναι η αποστολή της; Πώς έχει ανταποκριθεί το ελληνικό κοινό;

Δεν ξέρω αν έχουμε αποστολή. Φτιάξαμε ένα χώρο για να μοιραζόμαστε τη χαρά μας για τη φωτογραφία με εκθέσεις, ομιλίες, παρουσιάσεις, σεμινάρια, βιβλία, και ό,τι άλλο ήθελε προκύψει. Έναν χώρο ανοιχτό σε όλους, ελεύθερο, αυθόρμητο, παιχνιδιάρη, αγαπητικό. Και απ’ ό,τι φαίνεται έως τώρα πολλοί φίλοι έψαχναν κάτι τέτοιο. Οπότε το χαιρόμαστε…

Ευχαριστώ πολύ για τον χρόνο και την κουβέντα μας. Καλή επιτυχία!

Και εγώ σ’ ευχαριστώ για το ενδιαφέρον και τα καλά σου λόγια.

Ο περίπατός μου φτάνει στο τέλος του, ενώ έχω επιστρέψει πολλές φορές σε τοπία, εκεί όπου θα ήθελα να σταθώ, να αγγίξω τη γη, να παίξω με τα πετραδάκια ή απλώς να σταθώ με τα χέρια ανοιχτά, παράλληλα με το έδαφος και κλείνοντας τα μάτια να νιώσω τον αέρα που φυσά, και άλλοτε σε πρόσωπα, με ένα χαμόγελο, μία αγκαλιά ή ένα άγγιγμα των χεριών… Η κουβέντα μας με τον Χάρη ήλπιζα ότι θα ήταν διαφωτιστική σε σχέση με το μυστήριο που περιέλουζε στιγμές, μέρη και ματιές, όμως, αντίθετα ενέτεινε το μυστήριο των εικόνων, μα άπλωσε συνάμα σε κάθε μία ένα πέπλο ηρεμίας και αποδοχής. Ανοίγω το λεύκωμα και αντικρίζω πάλι την εικόνα της μελαχρινής γυναίκας από τη Λέσβο με την πράσινη ζακέτα. Σκέφτομαι πως θα ήθελα να είμαι αυτή η γυναίκα, να βρίσκομαι εκείνη ακριβώς τη στιγμή απέναντι από τον φακό, στην παραλία, δίπλα στα βράχια, με τα πόδια μου γυμνά στη θάλασσα… Σκέφτομαι πως, όπως μου είπε ο Χάρης, πράγματι, το μυαλό έχει την τάση να περιπλανιέται, να φτιάχνει ιστορίες, να ζητά το κάτι παραπάνω, μα η μαγεία δε βρίσκεται πάντοτε στην ιστορία, βρίσκεται πολλές φορές στη δύναμη της στιγμής.